Het ultieme begrip is misschien wel dat je dingen kunt voorspellen. Of anders gezegd: wanneer je geen voorspelling kunt doen, dan begrijp je het fenomeen onvoldoende. Dit is natuurlijk wat kort door de bocht, maar zo in het voorjaar bedenk ik graag hoeveel ik kan voorspellen wat er met die vogels in het bos gaat gebeuren. Hoeveel koolmezen en bonte vliegenvangers zullen er dit jaar broeden? Wanneer verwachten we de eerste eitjes? Hoeveel vliegenvangers zullen er dit jaar sneuvelen door koolmeesgeweld? Voor al die vragen kan ik nog moeilijk een voorspelling geven, wat aangeeft hoe beperkt mijn begrip is.
Een week geleden wilde ik toch eens een voorspelling wagen over wanneer we de eerste vliegenvanger dit voorjaar zouden terugzien. We weten van de afgelopen 16 jaar wanneer we de eerste zagen, en dat varieert van 26 maart tot 13 april. Het is dus veilig om daar tussen te gaan zitten. Omdat die vliegenvangers uit het zuiden komen, verwacht je ook dat wanneer het warm is en de luchtstroom dus zuidelijk, ze misschien wel eerder komen. Inderdaad zien we de eerste vliegenvanger eerder wanneer de gemiddelde temperatuur in de eerste tien dagen van april hoger is. Met deze kennis en de verwachte temperatuur volgende de KNMI verwachting, voorspelde ik dat we eerste bonte vliegenvanger op 7 april zouden zien.
De veiligste manier om deze voorspelling uit te laten komen is om niet voor 7 april het bos in te gaan. Toch was ik op 3 april in het bos. ’s Ochtends ijs op de auto, mooi zonnig, maar ook koud. Gelukkig voor mij en de bonte vliegenvangers waren ze er nog niet. Slechte omstandigheden voor een insecteneter met die kou, hoewel de eerste Afrikagangers als fitis en boompieper al wel sporadisch zongen. Op 4 en 5 april idem dito: tevergeefs het bos in geweest. Of beter gezegd: belangrijke nulwaarnemingen die laten zien dat er nog geen vliegenvangers waren.
Vanochtend dacht ik weer zo’n nulwaarneming te mogen registreren totdat ik opeens bit-bit-bit hoorde. Onmiskenbaar een bonte vlieg. Nog niet zingend, maar dat fanatieke roepje leek gelijk voor onrust onder de mezen te leiden. Die zaten te schelden op die indringer. Dachten ze net de grensconflicten met de buurmezen beslecht te hebben, komen die vliegenvangers deze rust weer verstoren. Even een korte waarneming: een mannetje, met rechts een oranje ring, die relatief bruin gekleurd is. Daarna lijkt hij in rook te zijn opgegaan. Hoe gemakkelijk is het om zoiets te missen? Hoeveel meer bonte vliegenvangers zijn er misschien al die dus niet zien? Ik denk altijd dat dit er weinig zijn, maar na zo’n waarneming twijfel ik daar wel eens aan.
De eerste bonte vliegenvager (foto Tim Schipper)
Mag ik me nu gelukkig prijzen met mijn goede voorspelling? Slechts één dag van de voorspelde 7 april is niet zo slecht. Aan de andere kant: een nog betere voorspelling was geweest om de gemiddelde aankomstdatum van de afgelopen 16 jaar te nemen: die valt precies op 6 april. Wie weet gaan we een heel gemiddeld jaar tegemoet.