Één van de redenen dat ik ooit voor bonte vliegenvangers viel, was de neiging van mannen om met meerdere vrouwen nesten te maken. Niet in dezelfde nestkast, maar vaak wat verderop, zodat beide vrouwen het niet door zouden hebben. Het ging me niet zozeer om de ontrouw van die mannen, maar om de fascinatie dat de natuur veel minder harmonieus in elkaar stak dan ik altijd dacht. Wat goed is voor een vliegenvangerman (twee vrouwen) is dat niet voor een vliegenvangervrouw, net zo min als wat goed is voor de kinderen ook goed is voor de ouders (en andersom). De natuur bleek vaak een compromis, dat houtje-touwtje bij elkaar werd gehouden.
Over die veelwijverij bij viegenvangers zijn vast meer dan 100 wetenschappelijke artikelen over geschreven. Het was een mooi model voor de strijd tussen mannen en vrouwen en een Noorse en Zweedse onderzoeksgroep bestreden elkaar om wat de juiste interpretatie was. Bedonderden de mannen hun vrouw (zoals de Zweden dachten), of was het voor die vrouwen gewoon te veel werk om de werkelijke status van elke potentiële partner uit te zoeken (het Noorse verhaal)?
Terwijl ik eigenlijk aan koolmezen werkte voor mijn promotieonderzoek, beunde ik er illegaal wat bij met die vliegenvangers. Leuk om te kijken waar die mannen gingen proberen om een tweede vrouw te krijgen. Dus mannen vangen en kleurringen, en dan in de tijd dat de mezen toch zaten te broeden, voldoende waarnemingen aan die vliegenvangers doen. Dat is nooit echt tot wasdom gekomen, maar misschien moet ik mijn aantekeningen weer eens gaan nakijken.
Tegenwoordig lijkt die veelwijverij iets van een andere tijd of een andere plek. Elk jaar hebben we misschien een of twee gevallen, en het lijkt ook bijna niet meer dat die mannen echte pogingen doen. Soms zie je even mannen zingen bij een geheel andere nestkast, maar echt beklijven doet het vrijwel nooit. Ze lijken er geen zin meer in te hebben, of geen geloof dat het zou kunnen gaan lukken. Gisteren zag ik wel dat de buurman waarvan de vrouw eieren heeft, een soort dansje maakte op de deksel van een nestkast waar al een bonte vliegenvanger in zit. Een poging om de vrouw te verleiden tot een buitenechtelijke paring, maar zeker geen poging om een tweede vrouw te krijgen.
Nu kan je zeggen: als er nog zoveel ongepaarde mannen en zo weinig vrouwen aankomen, dan heeft het ook helemaal geen zin om hierin te investeren. Zeker waar, maar ik heb ook de stellige indruk dat in vorige jaren waarin we niet de huidige misère hadden, er veel pogingen gedaan werden.
Die wetenschappelijke hausse rond veelwijverij is al weer twintig jaar gaan liggen. Tegenwoordig is klimaatverandering in. Maar wie weet, kunnen we nog eens gaan bekijken of door klimaatverandering dit soort paarsystemen ook kunnen veranderen? Nu maar hopen dat ik nog wijs kan worden uit mijn oude aantekeningen.